Презентация - “Чарм – мўйна Кимёвий технологияси ва жараёнлари”

Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўртамахсус таълим вазирлиги Тошкент тўқимачилик ва енгил саноат институти
“Чарм – мўйна кимёвий технологияси ва жараёнлари” фанидан Мавзу: Техник чармлар ишлаб чиқариш технологияси Бажарди: Суюнов Шавкат Қабул қилди: Т. Қодиров.
МУСТАҚИЛ ИШ

Режа:

Машина - бу материаллар, энергия ёки маълумотларнинг ҳолатини бевосита ўзгартириш учун механик ҳаракатларни амалга оширадиган алоҳида техник қурилма. У одатда энергия узатиш ва бошқарув компонентларидан иборат. Механиклаштирилган машина - бу техник қурилма бўлиб, унда одамлар ишлов бериш объектларини ўрнатиш ва олиб ташлашдан ташқари, асбобларни ҳам озиқлантириши мумкин. Ярим автоматик машина - объектларни юклаш ва тушириш (ўрнатиш ва олиб ташлаш)да одамлар иштирокида берилган алгоритмни бажарадиган ва дастгоҳни вақти-вақти билан ёқадиган машина. Aвтоматик машина - бу автоматик техник қурилма бўлган машина. Дастурлаштирилган автоматик машина - бу конфигурация қилинадиган дастурлаш мосламаси ёрдамида автоматик ёки ярим автоматик циклда ишлайдиган машина.

Чарма ва мўйна ишлаб чиқарувчи ускуналарнинг таснифи ва ўзига хослиги. Замонавий чарм ва мўйна фабрикаларида ўнлаб турдаги машиналар ва аппаратлар қўлланилади . Фақатгина чармни қайта ишлаш саноати еҳтиёжларини қондириш учун 90 турдаги ишлов бериш ускуналари талаб қилинади . Чарм ва мўйна корхоналари учун ускуналарнинг қуйидаги асосий таснифи мавжуд . Суюқ ва еркин оқим муҳитда хом ашй ова ярим тайёр маҳслаотларни партияли қайта ишлаш қурилмалари; Хомашё ва ярим тайёр маҳсулаотларини доналаб механик қайта ишлаш машиналари ;

Қуритиш, намлаш ва қопламамли бўяш учун жиҳозлар; чиқиндиларни қайта ишлаш шахобчалари , еритмалар тайёрловчи кимёвий стансиялар ва бошқаларнинг ёрданчи ишлаб чиариш ускуналари ; Aсосий сехларнинг ёрдамчи ускуналари , яъни юк ортиш – тушириш ва транспорт ишларини механизациялаш возиталари; Aвтомизация ускуналари , яъни нзаорат ўлчови ва ҳисоблаш ускуналари .

Дастлабки учта таснифлаш гуруҳлари ушбу курсда ўрганиладиан корхоналарнинг асосий технологик жиҳозлардир . Шунингдек , ҳар бир гуруҳ таркибидаги технологик жиҳозларнинг дизайни ёки технологик хусусиятлари бўйича батафсил таснифлари мавжуд . Шундай қлиб , технологик асосга кўра хом ашй ова яърим тайёр маҳсулотларни доналаб қайта ишлаш машиналари гуруҳида жараёнларни бажариш учун қуйидаги ускуналар турларини ажратиб кўрсатиш мумкин:

Хом ашё турлари, кўнлаш усуллари, қалинлиги ва конфигурацияси бўйича таснифланади. Техник чармлар 3 тоифага бўлинади. Бундай саралаш нуқсонларнинг мавжудлигига, уларнинг жойлашишига, миқдори, ҳажми ва аҳамиятига боғлиқ. Эгар кийими терининг энг яхши қисми ҳисобланади. Чўзиш, сарғиш ва мойлаш ёрдамида у қалинликда текисланади ва қўшимча хусусиятлар - юқори қувват, еластиклик, зичлик берилади. Техник чармлар тешиш, шакллантириш ва ёпиштириш усуллари билан тайёрланади. Ундан муҳрлар, қистирмалар, чарм манжетлар, ҳайдовчи камарлар, пластинкалар, насослар учун хом теридан тикувлар, клапанлар, қувур линияси, гидравлик пресслар ва бошқа кўплаб технология маҳсулотлари ишлаб чиқарилади. Улар меҳнатни муҳофаза қилиш учун маҳсулотлар, мусиқа асбоблари, тиббиёт ва бошқаларни ишлаб чиқаришда ҳам қўлланилади.

-мездралаш , соч ва жунни олиб ташлаш ва юза сирт қисмини тозалаш; терининг қалинлиги текислаш – қирқитлаш , лентали иккига ажратувчи ва силлиқлаш машиналари; -намликни чиқариш –пресслар, сентрифуга ва валли сиқувчи машиналари; -еритма ва қопламалар билан бўяш. Деформацион ишлов бериш , яъни терини ёйиш , чармни тортиш ва юмшатишда ҳамда cгҳармни уриб Юмшатиш ; -босим остида дазмоллаш пресслари , чиғлар , силлиқлаш машиналари ёрдамида қайта ишлаш; -мўйна териларининг жун ва сочларга ишлов бериш; терилар ва чармларнинг майдони ва қалинлиги ўлчаш . Технологик ускуналар, шунингдек , машиналар , аппаратлар ва агрегатларга бўлинади.

Машина ва аппаратлараинг тавсифлари Машина - ишлов бериш объектига механик таъсир кўрсатиш (кесиш, деформациялаш) билан тавсифланадиган ускуна туридир. Ушбу жараён иссиқлик ва бошқа физик-механик таъсирлар иштирокида бўлиши мумкин. Одатда, машинада қуйидаги асосий элементлар (механизмлар) мавжуд Расм: 1 - юритгич, 2 - узатиш (трансмиссия), 3 - ижро этувчи (ишчи органлар), 4 - бошқарув ва назорат қилувчи органлар.

Технологик машинанинг блок схемаси Чарм ва мўйна ишлаб чиқаришнинг аксарият машиналари- да, яъни ярим тайёр маҳсулот ва машинани бошқариш жараёнлари ишчи томонидан амалга оширилади, 5-элемент, инсон-оператор, шунингдек, инсон-машина тизимини шакллантиради. Машина ва аппаратларнинг асосий хусусиятлари Чарм ва мўйнага ишлов бериш машиналарининг асосий хусу- сиятлаиидан бири бу бир вақтнинг ўзида қайта ишланган ярим тайёр маҳсулотнинг енг катта кенглигини кўрсатадиган йўлак кенглигидир. Тор йўлак машиналарида ярим тайёр маҳсулот бир неча босқич- да (алоҳида кенгликларда) қайта ишланади. Ишлаб чиқариладиган кенг йўлакли машиналарда ярим тайёр маҳсулот дарҳол бутун кенглик бўйлаб қайта ишланади. Мўйнатериларини ишлаб чиқариш- да 30, 50, 70 (60), 120, 150 см ўлчамдаги машиналар қўланилади. Енг кенг тарқалган машиналар ўтиш кенглиги 70 см (майда териларга ишлов бериш учун - қуён, қоракўл ва ҳ.к) ва 120 см (қўй териси учун) боМган машиналардир. Чарм заводларида 450, 600, 900 мм ўтиш жойлари бўлган тор шакли машиналар ва ўлчамлари оралигМ 1200,1500, 1800, 2200, 2500, 3200 мм бўлган кенг шакли машиналар қўлланилади. Бундай машиналаминг кенглиги юқори даражада бўлиб, ишлатилган ҳар қандай чармлар ва ярим тайёр маҳсулотлар бир ёқлама қайта ишланади.

Ишлаш тамойилига кўра чарм ва мўйна териларига ишлов бе- радиган машиналар ўтказувчи ва ўтказмас бўлиши мумкин. 0ътказмас машинада ярим тайёр маҳсулот қисмларга бир неча босқичда ишлов беради, бунда камида ярим тайёр маҳсулот икки марта ишчи органга берилиб, қўлда ҳаракатлантириш ва йўналти- ришни талаб қилади. Ярим тайёр маҳсулот ўтказувчи машинага бир марта берилади ва ишлов берилгандан сўнг у қарама-қарши то- мондан чиқади (ёки ишчига қайтади). 0ътказувчи машиналари янада самарали, хавфсизроқ, автоматлаштирилиши осонроқ ва ишлаб чиқариш линияларига мос келади. Чарм ва мўйна ишлаб чиқаришда ишлатиладиган машиналар ва аппаратлар турларининг хилма-хиллигига қарамай, ҳали ҳам механизациялашмаган жараёнлар сони жуда кўп. Механизация даражаси (иш вақтининг умумий сарфида механизациялашган меҳнатнинг улуши) 50-75% ни ташкил етади ва фақатгина илғор корхоналарда у 90% га яқинлашмоқда. Бундан ташқари, механизациялашган жараёнларда ҳам ишчилар оғир ва бир монотон ёрдамчи жараёнларни қўлда бажариши керак. Чарм ва мўйна ишлаб чиқаришнинг аксарият технологик иараёнлари асосан, қўлда бажарилади.

Шундай қилиб, ишлаб чиқаришни комплекс механизациялаш ва автоматлаштириш каби муҳим ижтимоий муаммони ҳал қилиш ке- рак, яъни минглаб ишчилами ёқимсиз оғир жисмоний меҳнатдан озод қилиш зарур. Механизациялаш даражасининг пастлиги нафақат чарм ва мўйна корхоналарини асбоб-ускуналар ва механизация воситалари орқали тўлиқ қондирмаслик билан, балки кўплаб технологик жараёнлар- ни механизациялаш ва автоматлаштиришни мураккаблаштирадиган обйектив сабаблар билан ҳам изоҳланади. Ушбу қийинчиликларга чарм ва мо йна ишлаб чиқаришнинг ўзига хос хусусиятлари ки- ради. Улар технологик ускуналар ва механизациялаш воситаларини ишлаб чиқишда ҳисобга олиниши керак.

Қўзғалмас корпусли аппаратлар Ушбу аппаратлар қаторига чанлар, чан-баркаслар, баркаслар, ямии чуқуржжа қўйилган барабанлар, шу жумладан, замонавий кир ювиш машиналари киради. Чан - йерга кўмилган энг содда ва қадимий аппаратлар тури. Одатда, улар керамик плиткалар билан ўралган бетон ёки ғиштлардан қурилади (2.2-расм, а). Чан дастжъоҳ полидан борти билан ажратилиб, пастки қисмида эритмани оқизиш клапинига ега. Юк туширишни йенгиллаштириш учун тери хом ашёси ромларга икки йўл билан осиб қўйилади: битта нуқта учун “балиқ” ва иккита нуқта учун “карта” билан тери панжаларида тешиклар ҳосил қилинади (2.2-расм, б, в, Ж-расм. Эритмани аралаштириш ва терилами тушириш учун вақти-вақти билан кўтариладиган кассеталар ёки тўрлар ҳам ишлатилади (13.2-расм, д). Ҳозирги вақтда чанлар асосан, тери хом ашёсини ҳўллаш-ивитиш ва эритмаларни сақлаш учун ишлатилади. Чан-баркас - бу ҳаракатланувчи аралаштиргич билан жиҳоз- ланган (2.3-расм) қурилмадир. Еритманинг яхши айланиши учун узун чан-баркаснинг остки қисми юмалоқланади. Битта аралаштиргич вақти-вақти билан ҳаракатланиб, ўз навбатида, еритмани аралаш- тиришга хизмат қилади. Битта кўчма аралаштиргичдан фойдаланиш шундан иборатки, ҳўллаш-ивитиш ва куллаш жараёнида доимий ин- тенсив аралаштириш талаб етилмайди, қўшимча равишда стационар аралаштиргич хом ашёни юклаш ва тушириш ишларига халақит беради.

Баркас - мўйна ишлаб чиқаришдаги аппаратнинг асосий туридир (2.4-расм). У қўзғалмас аралаштиргич билан жиҳозланган. Кўпинча баркаслар ёғочдан тайёрланади, унинг устига юк кўтариш учун қопқоқ ва остида еса терилами тушириш учун остки қопқоғи мавжуд. Энг кенг тарқалган баркас - бу Б-5000. Шунингдек, фойдали ҳажмлари 2,5, 1 ва 0,5 м3 бўлган баркаслар ҳам ишлатилади. 2.3 расм. Чан баркас. 2.4 расм. Баркас

Хулоса
Машина –ишлов бериш объектига механик таъсир кўрсатиш ( кесиш , деформациялаш) билан тавсифланган ускуна туридир. Мўйна териларининг жун ва сочларга ишлов бериш; Терилар ва чармларнинг майдони ва қалинлиги ўлчаш. Технологик ускуналар, шунингдек , машиналар , аппаратлар ва агрегатларга бўлинади.

Фойдаланилган адабиётлар:
Темирова М.И., Қодиров Т.Ж. Чарм ва мўйна технологияси. Дарслик. -Т.: Турон-иқбол, 2005. -256 бет. Садирова С.Ҳ. Чарм ва мо`йна хом ашёларига дастлабки ишлов бериш. Дарслик. –Т.: “Янги аср авлоди”, 2010. -272 бет. A.A.Ҳаитов, М.И.Темирова, М.Ш.Тоиров. Чарм ишлаб чиқариш технологияси ва жиҳозлари. О`қув қо`лланма. Т.: Турон-иқбол, 2006. -144 бет. Темирова М.И. Тармоқ кимёси ва технологияси. Дарслик. -Т.: Дизайн-пресс, 2013. -328 бет. Б.В.Зайцев. Технологическое оборудование для сушки и отделки кож. Учебник/ –М.: КолосС, 2009. – 191 с. А.Г.Бурмистров. Машины и аппараты производства кожи и меха. –М.: КолосС, 2006. – 384 с. В.В.Михеев и др. Химия красителей и крашения. Учебное пособие/ – К.: Изд-во Казан. гос. технол. ун-та, 2009. – 81 с. А.В.Островская, И.Ш.Абдуллин. Химия и технология кожи и меха. Учебное пособие / – К.: Изд-во Казан. гос. технол. ун-та, 2006. - 139 с.