Презентация - Muhammad Xorazmshohning mamlakat mudofaasiga oid tadbirlari va uning oqibati

SAMARQAND SHAHAR 24-MAKTAB TARIX FANI O’QITUVCHISI XUDOYBERDIYEV SADRIDDIN Mavzu: Muhammad Xorazmshohning mamlakat mudofaasiga oid tadbirlari va uning oqibati mavzusidagi OCHIQ DARS TAQDIMOTI
7-sinf o’zbekiston tarixi

Mavzu: Muhammad Xorazmshohning mamlakat mudofaasiga oid tadbirlari va uning oqibati
Reja: Xorazmshohning mudofaa rejasi O’tror, Buxoro hamda Samarqand shaharlarining mo’g’ullar tomonidan egallanishi Temur Malik jasorati. Urganch qamali.

Dars shiori: kuch bilim va tafakkurda
Darsning maqsadi: Ta’limiy-o’quvchilarga Muhammad Xorazmshohning mamlakat mudofaasiga oid chora tadbirlari haqida ma’lumot berish Tarbiyaviy- o’quvchilarda Najmiddin Kubro, Temur Maliklar misolida vatanparvarlik va yurtga muhabbat hissini shakllantirish Rivojlantiruvchi- o’quvchilarda mavzu yuzasidan o’z fikrlarini mustaqil bayon etishiga erishish

Darsning texnik chizmasi
Dars bosqichlari.Belgilangan vaqt
Tashkiliy qism.3 daqiqa
O’tilgan mavzuni takrorlash.15 daqiqa
Yangi mavzuning bayoni.10 daqiqa
Yangi mavzuni mustahkamlash.10 daqiqa
Faol o’quvchilarni baholash.5 daqiqa
Uyga vazifa berish.2 daqiqa

Darsda qatnashuvchi guruhlar
Boburiylar
Yosh tarixchilar
Amir Temur

Faollashtiruvchi savol
“ Agar malikadan va sultondan bir ish haqida ikkita koʼrsatma kelsa, u holda ularning sanasiga qarar edilar va barcha mamlakatlarda keyingi sanaga amal qilardilar..." Diqqat savol: An-Nasaviydan keltirilgan yuqoridagi iqtibos qaysi sulton va malika haqida? Javob: Sulton Muhammad va Turkon Xotun

O’tilgan mavzuni takrorlash
Savollarga javob bering
1. Chingizxon barpo etgan davlatning qaysi tomoni Muhammad Xorazmshoh saltanatining chegarasiga tutashib ketgan edi
G’arbiy tomoni
Xorazmlik savdogar
2. Chingizxon tomonidan yuborilgan elchi Mahmud Yalavoch qayerlik va asli kim edi?
6 nafar
3. Sulton Muhammad tashkil etgan “Davlat kengashi”ga necha nafar bilimdon vakillar jalb etiladi

1. Sulton Alouddin Muhammadni G’arbning sohibqironi va o’zini esa Sharqning podshosi deb hisoblagan hukmdorni bilasizmi?
Chingizxon (Temuchin) (1155-1227)

2. Mo’g’ul hukmdori Chingizxon tomonidan 1218-yilning o’zidayoq Xorazmga yuborilgan mo’g’ul elchilari qaysi shahar tomon borar edi?
Urganch shaxriga

3. Sulton Muhammadning volidasi Turkon Xotun qanday nom bilan shuxrat topgan
“Turklar onasi”

Bahouddin Roziyni
1. 1216-yilda Sulton Muhammad Chingizxon huzuriga kimni elchilarga bosh qilib yuboradi?
Eng ardoqli o’g’illari qatorida ko’rishi
2. Sulton Muhammadga Chingizxonning qaysi gapi yoqmaydi?
O’tror shaxrida
3. Urganch tomon yo’l olgan Chingizxon elchilari qaysi shaxarda ushlab qolinadi

Yangi mavzuning bayoni:
Temur Malik 1189-1233
1200-1220
Jaloliddin Manguberdi 1198-1231

O’tror qamali: 1219-yilning kuzi, 5 oy, G’oyirxon (Inolchiq), Qoracha Hojib, aybdorlik hissi, Samarqand

Buxoro fojeasi: 1220-yilning 16-fevrali, ark qamali 12 kun, asriy qo’lyozmalar asarlar, kitoblar, ilm ma’rifat egalari bo’lgan ulamolar mo’g’ul jangchilariga hizmatkor, Chingizxon amri bilan o’t qo’yildi

Samarqand jangi: 1220-yil mart,Chingizxon Ko’ksaroy qasridan turib boshchilik qildi, 3 kun, hiyla, 30 minglik qang’li qo’shini, yoqib yuborildi.

Xo’jand mudofaasi: Sirdaryo ikki bo’lingan joy, Temur Malik, 1 oy, xalq qaxramoni, Sirdaryo (Sayhun) Zarafshon va Qashqadaryo vodiylari egallanib asosiy kuch Xorazmga tashlanadi

Urganch qamali: 1221-yilning boshi, Urganchga yurish, poytaxtda 110000 qo’shin, yetti oy, 76 yoshli Shayx Najmiddin Kubro (asl ismi Ahmad ibn Umar Xivaqiy), “yo vatan yo sharofatli o’lim”, mo’g’ullar talofati, Chingizxon taklifi, “Shu tuproqda tug’ilibmiz, shu tuproqda o’lamiz” 100-150 ta qo’y, echki, shahar darvozasi, 24 askar, suv to’g’oni

Shayx Najmiddin Kubro (1145-1221)
Kubroviylik tariqatining asoschisi. “Uning taxallusi dinning ulug’ yulduzi” degan ma’noni anglatadi. 1221-yilda Urganch mudofaasida halok bo’lgan. 1995-yilda 850 yilligi keng miqyosda nishonlangan.

Buyuk shayxning bashoratgo'yligiga tarixiy bir misol. Xalqimizning milliy qahramoni Jaloliddin Manguberdi tug'ilganida, uning bobosi, o'sha davrlarda qudratli saltanat hisoblangan Xorazm davlatining sultoni Tekesh bir kuni yosh go'dakni ko'targanicha, shayx Najmiddin Kubroning oldiga boradi va deydi: '' Ey, muhtaram zot, men Allohdan bir farzand so'ragandim mana berdi. Siz nazarkarda insonsiz, ushbu go'dakka shunday ism qo'ying-ki, natijada u ismiga xos bir inson bo'lib yetishsin''. Shayx go'dakning ko'zlariga biroz tikilarkan, tantanavor ohangda shunday deydi: '' Ushbu go'dak kelajakda shunday ishlar qiladiki, natijada uning nomi tarixda abadul-abad qoladi. Elim, yurtim deb yonib kuygan har bir kishi, hatto dushmanlari ham "Qaniydi shunday o'g'lim bo'lsa" deb havas qilishadi. Bu o'g'lonning oti Jaloliddin Manguberdi bo'ladi. Nomi tarixda mangu qoladi...'' Go'dakning yuzlariga tikilib turgan chol biroz seskanganday bo'ldi. Buni sinchkovlik bilan kuzatib turgan Tekesh "Taqsir biroz cho'chiganday bo'ldingiz, buning boisi ne ? " deb so'raydi. Shayx esa "hammasi yaxshi bo'ladi, yaxshi bo'ladi" degancha sultonni saroyga kuzatib qo'yadi... Aslida esa Najmiddin Kubro yosh go'dakning peshonasidan taqdir yozuvlarini o'qiy olgan edi... Jaloliddinning kelajakda mard, jasur bir o'g'lon bo'lib yetishishini, elim yurtim deb yonib-kuyishini va oxir oqibat dunyoni qonga belagan ulkan bir ofat bilan yuzma-yuz kelishini hamda uning fojiali o'limini oldindan sezgan edi. Buyuk shayxning seskanib ketishining boisi ham shundan edi. Chunki Jaloliddinni o'zi tarbiyalab, mehr berib voyaga yetkazishini ham oldindan bilgan edi.

Yangi mavzuni mustahkamlash: quyidagi yozuvsiz xaritadan yulduzcha bilan belgilangan shaxarlarning nomi va ularning mo’g’ullar tomonidan bosib olingan yillarini aniqlab yozing?
Qoraqurum
Xo’jand 1220-yil
O’tror 1219-yil kuz
Urganch 1221-yil
Samarqand 1220-yil mart
Buxoro 1220-yil 16 fevral

Amir Temur
Yangi mavzuni mustahkamlash
Qaysi shaxar uchun bo’lgan jangda mo’g’ullar hiyla ishlatib qang’li qo’shiniga omonlik vada qildi va ular taslim bo’lgach qirib tashlanadi?
Urganch
Qaysi shaxar uchun bo’lgan jangda har bir mahalla, ko’cha ko’y, masjidu madrasalar janggohga aylanib, mo’g’ullarning minglab askarlari halok bo’ldi?
Samarqand

Yosh tarixchilar
Yangi mavzuni mustahkamlash
Sulton Muhammad Xorazmshohga kimlar qo’shinni asosiy nuqtalarga to’plashni maslahat beradilar?
Dinning ulug’ yulduzi
Shayx Najmiddin Kubroning taxallusi qanday ma’noni berar ekan?
Jaloliddin Manguberdi Temur Malik

Boburiylar
Yangi mavzuni mustahkamlash
Yurtimizda Shayx Najmiddin Kubroning 850 yilligi qaysi yilda nishonlangan?
Xo’jand shaxri Temur Malik
Sirdaryo ikkiga ajralgan yerda qaysi shaxar joylashgan edi va shaxar hokimi kim edi?
1995-yilda

O’quvchilarni baholash: darsda faol qatnashgan o’quvchilar baholanadi.
Uyga vazifa berish: Yangi mavzuni o’qib o’rganib kelish “Najmiddin Kubro mening qahramonim” mavzusida esse yozib kelish Mirmuhsinning “Xo’jand qal’asi kitobini o’qib yangi ma’lumotlarga ega bo’lish.

E’tiboringiz uchun rahmat