Презентация - Багай чанчыл Т. Кызыл-оол

Литературлуг номчулга. 3 класс.
Оюн Чинчи Бажааевна, эге класс башкызы, 22 чыл стажтыг, 1-ги категория.

Конгавыс-даа дынзыг эдип, Кичээливис эгеледи. Кичээнгейни хаара тудуп, Коргенивис сактып алыыл. Чангыс-даа чуул эрттирбейн, Кончуг таптыг дыннаалынар. Номувусту эптиг салгаш, Саат чокка номчуулунар.

Шилип ал.

Оюн «Хоглугбей»

Тынышка гимнастика
Думчук-биле киир тынар, аас-биле ундур тынар. Думчук-биле киир тынар, тынышты 5 сан иштинде туткаш, аас-биле ундур тынар. Думчук-биле киир тынар, аас-биле ундур тынгаш, 5 сан иштинде тынышты тудар.

С. Пюрбю «Сагынгыр куске» С. Маршак «Угаанныг куске»
Куске – угаанныг, шалыпкын, дидим, сагынгыр, угаанныг. Каржы болбас, мелегей болбас. Мерген угаан кажан-даа тиилээр.

С. Пюрбю «Кажар диин»
Диин – бичии-даа болза, кажар, дидим, угаанныг, сагынгыр, шалыпкын. Хоптак болбас, улуг кушту мерген угаан тиилээр.

С. Пюрбю «Оптуг Чыккылаа»
Чыккылаа - кажар, угаанныг, дидим, ажы-толунге бердинген, шалыпкын, ажылчын.

Т. Кызыл-оол «Бодаган»
Бодаган – кочуургак, боданмас. Бодун боду билинмес, Морзук калчанын билинмес. Улегер домак кандыг утка илередип турарыл?

Тывынарам, кымнарыл бо?

Маршак Самуил Яковлевич
Маршак Самуил Яковлевич (1887 – 1964) орус чогаалчы, очулдурукчу. Уругларга щулуктер, тоолдар болгаш шии чогаалдарын бижип чораан. ССРЭ-нин каш дакпыр куруне шанналынын лауреады. Ол "Кошкин«дом» (1922), «Двенадцать месяцев» (1943), «Умные вещи» (1964), «Сказка о глупом мышонке» , «Отчего у месяца нет платья», «Где обедал воробей?» дээш оон-даа оске чогаалдарнын автору.

Пюрбю Сергей Бакизович
Пюрбю Сергей Бакизович (1913 – 1975). 1913 чылдын сентябрь 7-де Улуг-Хем кожууннун Эжимге тɵрүттүнген. Чогаал ажылын 1933 чылда эгелээн. Оон «Кызыл кош» деп шүлүктеринин ному 1943 чылда чырыкче унген. Чогаалчы «Шынаппайнын чугаалары» (1960), «Мерген бичиилер болгаш мелегей кучутеннер» деп номнарны уругларга бараалгаткан. ССРЭ-нин чогаалчылар эвилелинин кежигүнү (1945)

Тюлюш Кызыл-оол Тадар-оолович
Түлүш Кызыл-оол Тадар-оолович (1932 – 1969) - 1932 чылдын октябрь 19-та Улуг-Хем кожууннун Ɵвур-Торгалыгга тɵрүттүнген. Чогаал ажылын 1951 чылда эгелээн. «Соруктуг бригада» (1964), «Υнелиг эртине» (1967), «Сергеге шелдирипкен» (1970), «Бугага үстүрүпкен» (1986) деп номнары парлаттынган. ССРЭ-нин Журналистер эвилелинин кежигүнү.

С. Маршак
Т. Кызыл-оол
Бодаган
Оптуг Чыккылаа
Угаанныг куске
С. Пюрбю
Сагынгыр куске
Кажар диин
Багай чанчыл
Тоолдарны авторлары-биле тудуштурар

Багай чанчыл. Автору кымыл? Ном-биле ажыл. арын 82

Түлүш Кызыл-оол Тоол«Багай чаӊчыл»

Сорулгавыс
1)Т. Кызыл-оолдуӊ « Багай чаӊчыл» деп тоолу-биле номчуп таныжар. 2) Шын, медерелдиг , аянныг номчулганы чедип алыр. 3) С Сурун-оолдун «Хунажык» деп тоолу биле Т. Кызыл-оолдун « Багай чанчыл» деп тоолунуӊ дөмей болгаш аӊгы чуулдерин тодарадыр.

Дазырга Чөлдүр Кыргыла берди Овуузунналып мегеленир

Дазыр [таъзыр] –оът үнмээн тас чер Чөлдүр [чөълдүр] - кошкак Кыргыла берди- сына берди Овуузунналып мегеленир –баажыланып (авыяастап) мегеленир

Сула шимчээшкин.

План: Дазырда анайлар. Шумаш-Кулак эжин чалаан. Шумаш-Кулак кээп душкен. Шумаш-Кулактын мегезин тутканы. Анайларнын эжинге чагыы.

Чурук-биле ажыл

«Багай чанчыл» деп тоол-биле утказы чоок тоолдардан
К. Ушинский «Ийи анай» (тоол) С. Сурун-оол «Хунажык» (тоол)

Хунажык
Багай чаӊчыл
Тоолдарда дөмей чуулдер.
Авторлуг тоолдар; Ускулежип турары, кайызы-даа андара устуртуп алыр; Кол маадырлар кайызы-даа кужун догээр, хооргеттинер; Кайызы-даа айштырып алыр;

Дөмей чүүлдери
Ускулежип турар анайлар бот-боттарынга орук чайлап бербээн кээп дужер анайлар улуургак,туразы улуг чайгы уеде бооп турар

Хунажык
Авторлары ангы Суг кырынче кээп дужер
Багай чаӊчыл
Авторлары ангы Оӊгар черже кээп дужер
Тоолдарныӊ ылгалы

Анайларга оолдар чүзү-биле дөмейлежип турарыл?

Кижилернин аажы-чанында эки болгаш багай талалары

Кичээлде шупту билиглер менээ билдингир болду, ону эки билип алдым Кичээлде арай-ла бергедежип турдум, ынчалза-даа шупту чуулдерни билип алдым Кичээлде бергедежип турдум, чуу-даа билип албадым

Онаалга. Тоолда план-биле эдерти чугаалап ооренир.

Четтирдим!